WARSZAWSKA FABRYKA STALI 1878 – 1879.
Wybudowana została przez znaną spółkę Lilpop i Loewenstein z Warszawy oraz Towarzystwo Urządzeń Górniczych ze Starachowic, w związku z ogromnym zapotrzebowaniem na wyroby hutnicze w Cesarstwie Rosyjskim. Produkowano w niej szyny kolejowe, obręcze do kół wagonowych i parowozowych oraz osi - w oddziałach: młotowni, walcowni szyn, walcowni hydraulicznej. Zajmowała duży teren (6,5 ha) na Pradze przy ważnym węźle kolejowym (obecnie Dworzec Wileński), przy ulicy Szwedzkiej i Nowopraskiej (później Stalowej). Po rozbudowie warsztatów fabryki w 1882 roku, stała się największą stalownią w Królestwie Polskim, dostarczającą 87% szyn produkowanych na potrzeby krajowe i 22,1% szyn powstających w całej Rosji. Liczba robotników pracujących na dwie zmiany, dzienną i nocną wynosiła od 750 do 800 ludzi.
Powstanie Stalowni na prawobrzeżnej Warszawie przyczyniło się do rozwoju Pragi. Wpłynęło na ukształtowanie się robotniczego charakteru dzielnicy oraz nazewnictwo i zmieniony przebieg praskich ulic. Powstawały nowe domy, wzrastała wartość gruntów. Architektura budynków fabrycznych nawiązywała stylistycznie do architektury średniowiecznej, w typowy dla stylu „przemysłowego” trend z przełomu XIX i XX stulecia. Stalownia pracowała głównie w oparciu o dostawy surówki angielskiej i niemieckiej, w mniejszym stopniu z rodzimego Zagłębia Dąbrowskiego.
Po nałożeniu przez rząd carski w l. 80-tych 19 wieku wysokiego cła na surówkę z importu, właściciele fabryki postanowili przenieść produkcję z Warszawy w głąb Rosji, nad Don. Po dziesięciu latach funkcjonowania, w 1889 roku nastąpiła likwidacja zakładu. W zabudowaniach na Pradze umieszczono rosyjskie warsztaty artyleryjskie.
Po 1918 roku zostały one przejęte przez Wojsko Polskie, które zorganizowało tam produkcję i naprawę sprzętu zbrojeniowego (armat, karabinów, instrumentów optycznych). Wojsko Polskie użytkowało budynki pofabryczne aż do 2000 roku, jedynie z przerwą spowodowaną okupacją w l. 1939-1944. Przed wkroczeniem wojsk radzieckich okupant wysadził część budynków.
Po 2000 roku budynki i teren służył kupcom i hurtownikom. Następnie w 2011 zostały one odsprzedane przez Agencję Mienia Wojskowego deweloperom planującym tam funkcje mieszkalne, usługowe i komercyjne, z uwzględnieniem wniosków opracowanych przez Urząd Konserwatora Zabytków.
Album z reprodukcjami światłodrukowymi, ukazującymi imponujące rozmachem wnętrza nieistniejącej Stalowni i pracujących w fabryce ludzi, pochodzi z ocalałych, przedwojennych zbiorów Działu Sztuki. Może służyć do porównania fotografii wykonywanych sto lat temu, ze współczesną modą na fotografowanie obiektów przemysłowych i postindustrialnych.
Publikacja jest też do obejrzenia w MBC: http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/publication/2786