Wystawa

JAK „ZOSTAŁYŚMY PEŁNOPRAWNYMI OBYWATELKAMI WOLNEGO PAŃSTWA NASZEGO”

W 100-lecie uzyskania praw wyborczych przez kobiety w Polsce

Status pełnoprawnych obywatelek otrzymały kobiety w Polsce wraz z odzyskaniem przez Rzeczpospolitą niepodległości. Stało się to na mocy dekretu z dnia 28 listopada 1918 r. o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, który stanowił, że „Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel państwa bez różnicy płci, który (…) ukończył 21 lat” oraz że „Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele(ki) państwa posiadający czynne prawo wyborcze”.

W wyniku wyborów przeprowadzonych 26 stycznia 1919 r. oraz wyborów uzupełniających, w pierwszym Sejmie w wolnej Polsce zasiadło osiem posłanek: Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Maria Moczydłowska, Zofia Moraczewska, Zofia Sokolnicka, Anna Anastazja Piasecka i Franciszka Wilczkowiakowa. Od lat zaangażowane w działalność społeczną i niepodległościową, reprezentowały niemal wszystkie partie polityczne.

Obecność kobiet w ławach poselskich była sytuacją tak nową, że nawet Józef Piłsudski, Tymczasowy Naczelnik Państwa, otwierając obrady Sejmu Ustawodawczego w dniu 10 lutego 1919 r., rozpoczął swoje wystąpienie słowami: „Panowie posłowie! Półtora wieku walk, krwawych nieraz i ofiarnych, znalazło swój triumf w dniu dzisiejszym”. Kończąc przemówienie zwrócił się ponownie wyłącznie do mężczyzn: „Życząc Panom powodzenia w ich trudnej i odpowiedzialnej pracy, ogłaszam pierwszy sejm wolnej i zjednoczonej Rzeczypospolitej Polskiej za otwarty”.

Wreszcie kobiety mogły na równi z mężczyznami wybierać i być wybierane oraz decydować wspólnie o najważniejszych sprawach naszego niepodległego państwa. Zawdzięczały to wielu pokoleniom działaczek, które utorowały drogę do tych praw w czasie, kiedy Polska była pozbawiona bytu państwowego. Zaważyło to na charakterze ruchu kobiecego na ziemiach polskich, który od chwili powstania w XIX w. był silnie związany z walką o niepodległość.

Jego członkinie walczyły o powszechny dostęp do oświaty i reformę wychowania. Zakładały różnego typu stowarzyszenia, organizowały tajne koła upowszechniające oświatę oraz kursy kształcące na poziomie wyższym. Zdobywały stopnie naukowe za granicą, a na ziemiach polskich toczyły boje o dostęp do uniwersytetów i możliwość pracy w zawodzie. Organizowały, początkowo konspiracyjne, zjazdy kobiet ze wszystkich zaborów. U zarania XX w. przystąpiły do walki o prawa wyborcze dla kobiet, w ramach legalnych już organizacji.

Odegrały istotną rolę w XIX-wiecznych zrywach powstańczych oraz w ruchu niepodległościowym na początku XX w., a następnie w działaniach wojennych, co dodatkowo przyczyniło się do przyznania im praw politycznych.

Tym właśnie kobietom, wśród których były, obok znanych pisarek, zapomniane często „ciche bohaterki” została poświęcona wystawa prezentowana w Bibliotece na Koszykowej. Ekspozycja składa się z plansz, na których przybliżono sylwetki wybranych działaczek i podkreślono ich zasługi w ruchu kobiecym oraz z gablot, gdzie zaprezentowano wydawnictwa z epoki i współczesne publikacje dotyczące postaci oraz zagadnień z nimi związanych.

Wykorzystano materiały pochodzące głównie z bogatych zbiorów Biblioteki na Koszykowej, a także z Narodowego Archiwum Cyfrowego, Muzeum Niepodległości, Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, CBN Polony.

Wystawa jest czynna do 30 czerwca 2018 r. w budynku Biblioteki przy ul. Koszykowej 26, pod „zieloną ścianą”.