Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy - Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego zaprasza do oglądania wystawy przygotowanej przez Dział Prezentacji Zbiorów, poświęconej Wiktorowi Gomulickiemu, "poecie i prozaikowi, piewcy i dziejopisowi Warszawy, odkrywcy piękna Starego Miasta".

Wiktor Gomulicki (17 X 1848 – 14 II 1919)

Urodził się w Ostrołęce, wczesne lata szkolne spędził w Pułtusku, a całe późniejsze życie związał i ogromną część twórczości poświęcił Warszawie, w której zamieszkał jako gimnazjalista w roku 1864. Dwa lata później został studentem Szkoły Głównej, ale nie na wymarzonym kierunku filologiczno-historycznym, lecz na wydziale prawa, zgodnie z wolą ojca. Zainteresowania humanistyczne kierowały go jednak w stronę środowiska literackiego; już w roku 1867 debiutował jako poeta, a rok później jako prozaik. Kiedy jesienią 1869 roku Szkołę Główną przekształcono w Cesarski Uniwersytet z rosyjskim językiem wykładowym, porzucił studia, poświęcając się literaturze i dziennikarstwu.

Pracował kolejno w redakcjach "Kuriera Warszawskiego", humorystycznej "Muchy", satyrycznego tygodnika 'Kolce", "Kuriera Codziennego”. Od października 1889 r. zaczął wydawać "Tygodnik Powszechny", którego był właścicielem i redaktorem. Ten wydawniczy epizod zakończył po siedmiu miesiącach, nie odszedł jednak od dziennikarstwa, bowiem felietony, relacje kronikarskie i teksty historyczne ogłaszał nadal w "Tygodniku Ilustrowanym”, petersburskim "Kraju", a także w wielu innych gazetach i czasopismach warszawskich.

Wybrane obrazki warszawskie złożyły się na publikację "Przy słońcu i przy gazie”, a jeden z nich ukazał się w postaci odrębnej, ilustrowanej książeczki zatytułowanej "Warszawianka”. Chociaż warszawiak z wyboru, Gomulicki zgłębił tak wnikliwie wszelkie prace historyczne poświęcone dziejom miasta, że już od początku swej dziennikarskiej aktywności mógł ze znawstwem pisać na tematy dotyczące historii Warszawy. Luźne szkice złożyły się z czasem na cykl "Opowiadań o Starej Warszawie" wydanych w trzech seriach. Po blisko półwieczu (1960) reedycję książki przygotował pieczołowicie syn pisarza Juliusz Wiktor, opatrując dzieło ojca przypisami źródłowymi i komentarzem.

Także jako beletrysta podejmował Wiktor Gomulicki tematy warszawskie. "Cudna mieszczka" to powieść serca i… Warszawy, bowiem Stare Miasto jest tu nie tylko miejscem sensacyjnej fabuły. Z kolei „Miecz i łokieć” to dwutomowa powieść obejmująca wielkie wydarzenia historyczne XVII-wiecznej Warszawy (pożar miasta, najazd lisowczyków, zaraza morowa). Istotne dla fabuły obszerne warszawskie epizody historyczne pojawiają się także w innych powieściach, "Grandmuszkieterze", "Życiu dla ojczyzny”, "Boju olbrzymów", oraz w mniejszych formach prozatorskich, "Czarownicy" , "Syrenie" i "Malarii". Z kolei "Ciury" to barwna opowieść z życia warszawskich literatów i dziennikarzy.

Poeta Gomulicki czas jakiś mieszkał na Starym Mieście "Na Kanonii", uwieczniając ten adres w tytule i w treści utworu, uważanego za jego pierwszy wiersz „warszawski”, który otwiera długą listę liryków Gomulickiego poświęconych Warszawie.

Wiktor Gomulicki miał naturę kolekcjonera. Przebogaty księgozbiór obfitujący w liczne białe kruki, ogromna kolekcja varsavianów, a także obrazy, grafika i rzeźby, zabytkowe meble oraz liczne wyroby artystyczne – wypełniały mieszkanie poety. Pokoje "przypominały po trosze jakieś małe a wytworne prywatne muzeum" – wspominał po latach syn Juliusz Wiktor. Los obszedł się bezlitośnie ze spuścizną literacką, archiwum, księgozbiorem i muzealiami zgromadzonymi przez Wiktora Gomulickiego. 16 września 1944 roku na dom przy ulicy Skorupki 5, trzypiętrową kamienicę w środku miasta, spadła bomba, burząc budynek i grzebiąc w gruzach dobytek wszystkich mieszkających tam rodzin.

*

Przebogaty dorobek varsavianistyczny Wiktora Gomulickiego nie doczekał pełnego opracowania. Niniejsza wystawa to zaledwie pobieżny przegląd "warszawskiej" twórczości autora "Ciurów”, na którą składają się studia i szkice historyczne, utwory poetyckie, proza fabularna, eseistyka wspomnieniowa oraz przebogata, trudna do ogarnięcia publicystyka, obejmująca felietony i kroniki, artykuły okolicznościowe, omówienia, sprawozdania i recenzje. Twórczość Wiktora Gomulickiego, pisarza pozostającego przez całe życie "pod urokiem Warszawy", wciąż czeka na swych odkrywców.

Prezentowana ekspozycja składa się z 18 gablot i 16 plansz. Najwięcej miejsca w gablotach poświęcono Gomulickiemu poecie. Zaprezentowano głównie pierwodruki wierszy i poematów, które Autor zamierzał w 1918 r. umieścić w zbiorze "Pod znakiem Syreny". Zamiar ten zrealizował dopiero jego syn, Juliusz Wiktor, wydając tomik pod tym tytułem w 1944 roku. Ze skromnego nakładu (250 egz.) ocalało niewiele egzemplarzy. Jeden z nich, ze zbioru Romana Nowoszewskiego, można obejrzeć na wystawie.

Dorobek powieściowy reprezentują niemal wszystkie książki autora "Ciurów" związane w jakiejś mierze z Warszawą, w wyborze pokazano nowele i opowiadania, między innymi: "Nieprzespany sen pani Maciejowej z Leszna", "Staruszek z Tamki', "Syrena".

W dalszej kolejności można obejrzeć pierwodruki prasowe szkiców i obrazków historycznych, które weszły następnie w skład "Opowiadań o Starej Warszawie" – wszystkie wydania zbioru również umieszczono w gablotach.

W części ekspozycji zatytułowanej "Warszawa wczorajsza" znalazły się szkice, obrazki, felietony, przewodniki i in. publikacje poświęcone Warszawie współczesnej Gomulickiemu i jej mieszkańcom.

Bogaty dorobek kronikarski Gomulickiego, przekraczający nawet dokonania w tym zakresie Bolesława Prusa, reprezentują na wystawie wybrane kroniki publikowane na łamach "Kolców", petersburskiego "Kraju", "Tygodnika Ilustrowanego".

W ekspozycji zaakcentowano także dwie pasje Gomulickiego: kolekcjonerską (publikacje poświęcone jego zbiorom) oraz fotograficzną (prezentacja wybranych fotografii jego autorstwa na planszach). Na innych planszach pokazano "Ilustracje do varsavianów Wiktora Gomulickiego".

Na wystawie nie zabrakło również najważniejszych opracowań poświęconych warszawskiej twórczości autora "Pod znakiem Syreny".

Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Biblioteki i Romana Nowoszewskiego; na planszach wykorzystano też zbiory Polony i Cyfrowego Muzeum Narodowego.

Wystawę można oglądać "pod zieloną ścianą" w gmachu Biblioteki na Koszykowej do 18 marca 2019 r., w godzinach pracy Biblioteki.