Wstęp - Ambasador Krzysztof Szumski

Integracja gospodarcza w regionie Azji i Pacyfiku (kierunki, współpraca, rywalizacja mocarstw).

Po II wojnie światowej w regionie Azji i Pacyfiku, po okresie pewnego zamieszania i walk zbrojnych związanych z dekolonizacja, zapanowała pełna dominacja USA. Jedynie na początku lat 80 – tych przez krótki czas wydawało się, że dynamiczny rozwój gospodarczy Japonii może być zagrożeniem dla dominacji gospodarczej amerykańskiej. W wyniku brutalnych działań USA, Japonia została „rzucona na kolana” w rezultacie tzw. Plaza Accords w 1985 roku, kiedy musiała rewaloryzować swoją walutę, co wpędziło ją w długoletnią stagnację gospodarczą. Tokio zrozumiało, że, także w gospodarce, może działać tylko w pełnej zgodzie ze strategicznymi interesami USA.

W końcu XX wieku zakończenie zimniej wojny, rozpad ZSRR i Jugosławii, rozbudowa NATO ma wschód, zaabsorbowały uwagę USA w Europie, następnie były to wydarzenia na Bliskim Wschodzie (agresja na Irak) i wielka wojna z terroryzmem, zajęły światowego hegemona. Ta ostatnia problematyka dotyczyła także regionu Azji i Pacyfiku, ale tylko w specyficznej sferze i w niektórych krajach.

W tym okresie USA, zajęte innymi sprawami, prowadziły wobec regionu Azji i Pacyfiku politykę tzw.” uważnego zaniedbywania”, chociaż już na przełomie lat 80/90 tych prezydent Geroge Bush senior ( prezydent w latach 1988 – 1992) mówił o wchodzeniu świata w tzw. „ wiek Pacyfiku”, a był on doskonale zorientowany w sytuacji między narodowej m.in.. jak były szef CIA.

Po koniec pierwszego dziesięciolecia XXI wieku Stany Zjednoczone zorientowały się , że Chiny, wykorzystując ich zaangażowanie na innych kierunkach , zwiększyły swoją ekspansję w regionie Azji i Pacyfiku, kluczowym dla sytuacji światowej, a rozwój wewnętrzny Chin nie postępuje zgodnie z oczekiwaniami i interesami USA. Skłoniło to Waszyngton do wypracowania nowej strategii dla regionu , którą początkowo nazwano „pivot’ a następnie bardziej elegancko „rebalance”. Nowa strategia została w pełni zaprezentowana w czasie podróży prezydenta Baracka Obamy do regionu Azji i Pacyfiku w listopadzie 2011 roku, m.in. w jego przemówieniu w parlamencie australijskim. Zapoczątkowało to nowy okres w sytuacji politycznej w regionie , w tym także w sferze integracji gospodarczej. Temat ten przedstawi pan doktor

Stanisław Czesław Kozłowski, emerytowany dyplomata, o dużym doświadczeniu, który m.in. pracował w Szwajcarii i Singapurze, państwach niezwykle ważnych dla sytuacji w ich regionach, a także dla sytuacji światowej. Pamiętam, że będąc ambasadorem rezydującym w Dżakarcie, ale akredytowanym również w Singapurze, co 2 – 3 miesiące odwiedzałem Singapur w sprawach relacji polsko – singapurskich, ale też aby skonfrontować moje oceny sytuacji w Indonezji i szerzej w Azji Wschodniej, z ocenami licznych zespołów naukowców politologów działających w tym kraju. Kontakty te zawsze były bardzo owocne i pouczające.

Opr. Krzysztof Szumski

Ambasador

Integracja gospodarcza w regionie Azji i Pacyfiku w XXI w. - opis Dr Stanisław Czesław Kozłowski

Integracja gospodarcza w regionie Azji i Pacyfiku w XXI w.

Kierunki, współpraca, rywalizacja mocarstw

(28 kwietnia 2022 r.)

Na początku drugiej dekady XXI w. główne kierunki integracji gospodarczej w regionie Azji Pacyfiku wyznaczały projekty megaregionalnych stref wolnego handlu. Były to negocjowane wówczas porozumienia: Partnerstwo Transpacyficzne (TPP), Kompleksowe Regionalne Partnerstwo Gospodarcze (RCEP) oraz Obszar Wolnego Handlu Azja-Pacyfik (FTAAP). W mojej prezentacji przybliżę genezę, założenia, priorytety oraz układ sił i interesów uczestniczących w negocjacjach państw. Szerokie spektrum oddziaływania wspomnianych projektów, stanowiło czynnik kształtujący współpracę międzynarodową, w tym relacje w skali regionalnej, ale również globalnej.

Zamysł liberalizacji handlu międzynarodowego absorbował społeczność międzynarodową, w tym państwa członkowskie Światowej Organizacji Handlu, które w tym celu uruchomiły kolejną odsłonę negocjacji tzw. Rundę Doha. Były to zapoczątkowane w listopadzie w 2001 r. wielostronne rozmowy handlowe, które miały doprowadzić do reformy międzynarodowego systemu handlu poprzez zmniejszenie barier i rekonstrukcję wielu istniejących regulacji. Nie przyniosły one jednak oczekiwanych rezultatów, stąd pojawiły się konkurencyjne inicjatywy podejmowane przez zainteresowane państwa.

Całokształt wspomnianej problematyki obejmuje kwestie wychodzące poza obszar związany stricte z wymianą handlową, a będące w swej istocie geostrategiczną rywalizacją o przywództwo w regionie Azji i Pacyfiku, będącym współcześnie kołem zamachowym globalnej gospodarki, wyznaczającym kierunek przekształceń w światowym układzie sił^[1].   

Analityczne spojrzenie na współpracę międzynarodową w regionie Azji i Pacyfiku pozwala dostrzec, iż wokół inicjatyw TPP, RCEP i FTAAP, od początku koncentrowała się aktywność natury strategicznej i dyplomatycznej, dawała o sobie znać rywalizacja wielkich mocarstw, potęgowana zaostrzającymi się sporami terytorialno-morskimi, zarysowującą się wizją sino-centrycznego porządku w Azji czy japońskimi ambicjami odbudowy pozycji regionalnego mocarstwa. TPP i RCEP postrzegane były niebezzasadnie jako czynniki amerykańsko-chińskiej rywalizacji o supremację w regionie Azji – Pacyfiku. Takie podejście odzwierciedla teza niektórych obserwatorów^[2], iż istotą projektów integracyjnych w Azji była rywalizacja o pozycję zapewniającą kontrolę zarówno członkostwa, jak i agendy negocjacji. Kontrola członkostwa to innymi słowy możliwość blokowania udziału w porozumieniu państwa będącego rywalem, co jest szczególnie ważne dla hegemona, poszukującego gwarancji dla swojego przywództwa w ugrupowaniu. Z tego punktu widzenia ani TPP, ani RCEP nie stanowią wyjątku, gdyż wiodące mocarstwa, tj. USA i Chiny, dążyły do wykluczenia siebie nawzajem, aby w ten sposób uzyskać swobodę w ustalaniu agendy pracy danej organizacji.  W odniesieniu do wspomnianych inicjatyw integracji gospodarczej, podkreślenia wymaga wyraźnie rysujący się prymat interesów strategicznych wobec interesów ściśle gospodarczych, zwłaszcza jeśli chodzi o wiodące mocarstwa.

(Oprac. St. Cz. Kozłowski)

Dr Stanisław Czesław Kozłowski, emerytowany dyplomata, z dużym doświadczeniem wyniesionym z pracy w MSZ i polskich placówkach dyplomatycznych, w tym jako zastępca ambasadora i radca polityczny Ambasady RP w Bernie (2003 – 2007) oraz radca-minister odpowiedzialny za sprawy ekonomiczno - handlowe w Ambasadzie RP w Singapurze (2011-2015). Obecnie wykładowca na Uniwersytecie SWPS. Zainteresowania badawcze: problematyka Azji i Pacyfiku, przekształcenia globalnego układu sił, a w tym rywalizacja USA – Chiny, kierunki integracji gospodarczej, polityka Rosji wobec Azji.

^[1] Zob. wystąpienie T. Grosera, ministra handlu Nowej Zelandii, Groser - Trans-pacific Partnership Agreement, Scoop News, http://www.scoop.co.nz/stories/PA1102/S00315/speech-groser-trans-pacific-partnership-agreement.htm

^[2] Zob. S. Hamanaka, TPP vs. RCEP: Control of Membership and Agenda Setting, „Journal of East Asian Economic Integration” 2014, nr 18, s. 163–186.